maj 2022 - Lawspective

12:29 Publikacja: 19.05.22

Wakacje kredytowe korzystne dla kredytobiorców, ale co z bankami?

W reakcji na gwałtowne podwyżki stóp procentowych oraz znaczny wzrost inflacji rząd zapowiada wprowadzenie nowych preferencji dla kredytobiorców. Z perspektywy banków dobrą wiadomością jest uchylenie w całości przepisów regulujących „wakacje kredytowe” z tzw. Tarczy antykryzysowej 4.0. Do projektu dodano jednak przepisy przejściowe, których lektura może przyprawić o niemały zawrót głowy oraz inne propozycje, które oznaczają komplikacje dla sektora bankowego.

Przyjęty 17 maja br. rządowy projekt ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom^¹ zakłada wprowadzenie tzw. „wakacji kredytowych” umożliwiających zawieszenie płatności rat kredytu hipotecznego zaciągniętego w walucie polskiej na maksymalny okres 8 miesięcy.

Jakie ulgi dla kredytobiorców?

W świetle ww. projektu ustawy „wakacje kredytowe” polegać mają na możliwości zawieszenia płatności rat kredytu:

– hipotecznego zaciągniętego w walucie polskiej,

– tylko jednej umowy zawartej w celu nabycia nieruchomości przeznaczonej na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych,

– w 2022 i 2023 roku przez łączny okres 8 miesięcy (po dwa miesiące w dwóch ostatnich kwartałach 2022 roku oraz po jednym miesiącu w każdym kwartale 2023 roku),

– w zakresie spłaty części kapitałowej oraz odsetkowej.

Założeniem ustawodawcy jest możliwość zawieszenia płatności rat kredytów hipotecznych w PLN z uwagi na narastające problemy finansowe kredytobiorców wynikające z podwyżek stóp procentowych oraz dużego wzrostu inflacji.

Jak wynika z treści projektu ustawy, okres zawieszenia płatności rat kredytu nie jest uznawany jako okres kredytowania, który ulega przedłużeniu o okres zawieszenia wykonywania umowy. W tym czasie bank nie nalicza odsetek ani nie pobiera jakichkolwiek innych opłat aniżeli opłat wynikających z tytułu ubezpieczeń związanych z umową. Co istotne, wniosek o zawieszenie płatności rat kredytu może złożyć każdy kredytobiorca, niezależnie od jego obecnej sytuacji finansowej.

Projekt z perspektywy sektora bankowego

Wprowadzenie kolejnych na przestrzeni ostatnich lat „wakacji kredytowych” z pewnością nie poprawi niełatwej już sytuacji sektora bankowego. Nie można zapominać, że dzięki tzw. Tarczy antykryzysowej 4.0 z 2020 roku określona grupa kredytobiorców miała możliwość zawieszenia płatności rat kredytu na okres 3 miesięcy.

Uchylenie przepisów Tarczy 4.0

Najnowszy rządowy projekt ustawy zakłada uchylenie całości przepisów regulujących „wakacje kredytowe” na podstawie tzw. Tarczy antykryzysowej 4.0, co niewątpliwie należy ocenić pozytywnie. Tamte przepisy miały bowiem na celu jak najszybsze dostosowanie regulacji do okoliczności wynikłych z wprowadzenia stanu epidemii oraz pandemii i związanych z tym negatywnych konsekwencji dla kredytobiorców. Aktualnie projektowane rozwiązania mają z kolei swoje źródło w sytuacji ekonomicznej kraju. Dobrze się stało, że wprowadzenie kolejnego pakietu udogodnień dla kredytobiorców skutkuje uchyleniem dotychczasowych „pandemicznych” regulacji.

Zagmatwane przepisy przejściowe

Jednocześnie do projektu dodano przepisy przejściowe, których lektura może przyprawić o niemały zawrót głowy. Z jednej bowiem strony do umów kredytu, których wykonanie zostało zawieszone na podstawie Tarczy 4.0 (a okres zawieszenia już minął), stosuje się przepisy dotychczasowe. Z kolei z drugiej strony w przypadku umów, co do których bank na wniosek kredytobiorcy zawiesił w całości lub w części spłatę (zawieszenie w trakcie), termin tego zawieszenia ulega skróceniu z mocy prawa z dniem wejścia w życie projektowanej ustawy.

Warto podkreślić, że Tarcza 4.0 wprowadzała ograniczenia w zakresie kredytobiorców, którzy mogli zawiesić płatność rat kredytu, a w świetle przedstawionego projektu ustawy takie uregulowania nie występują.

Zawieszenie umowy czy zawieszenie płatności?

Istotnym problemem, na który warto zwrócić uwagę jest również literalne brzmienie projektu ustawy, który zakłada „zawieszenie wykonania umowy”, nie zaś „zawieszenie płatności rat kredytu”. Już ta kwestia implikuje wiele problemów związanych z faktycznym wykonywaniem umowy kredytu hipotecznego, takich jak możliwość wypowiedzenia umowy, zawarcia aneksu do umowy, uruchomienia kolejnych transz kredytu czy też zmniejszenia oprocentowania z uwagi na dokonanie wpisu hipoteki w księdze wieczystej.

Dobre zmiany dla kredytobiorców, komplikacje dla banków

Omawiane regulacje, jakkolwiek korzystne dla kredytobiorców, mogą powodować niemałe komplikacje dla sektora finansowego. Banki pozbawione bieżących przychodów odsetkowych mogą mieć problemy z płynnością, co w dalszej perspektywie może uniemożliwić pozyskanie zewnętrznego finansowania i spowodować utratę rentowności.

Autor: Klaudia Kowalska

E-mail: klaudia.kowalska@lawspective.pl

1 https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-finansowaniu-spolecznosciowym-dla-przedsiewziec-gospodarczych-i-pomocy-kredytobiorcom

9:27 Publikacja: 10.05.22

Tzw. pre-pack – atrakcyjna alternatywa dla klasycznego postępowania upadłościowego

Postępowanie upadłościowe kojarzy się z długotrwałym i kosztownym procesem zmierzającym do zakończenia działalności zadłużonego przedsiębiorstwa. Efekty końcowe najczęściej jednak nie zadowalają żadnej ze stron. Nierzadko dochodzi do sytuacji, w której majątek upadłego jest wyprzedawany po cenie znacznie niższej niż rynkowa, a wierzyciele odzyskują znikomą część swoich wierzytelności. W celu usprawnienia postępowania upadłościowego ustawodawca wprowadził do polskiego prawa procedurę przygotowanej likwidacji – w praktyce określaną jako „pre-pack” ^¹.

Wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji pre-packu miało na celu zdynamizowanie procesu sprzedaży zadłużonych przedsiębiorstw przy jednoczesnym zmaksymalizowaniu stopnia zaspokojenia wierzycieli upadłego podmiotu poprzez zbycie wartościowych składników jego majątku. Polska wersja pre-Packu zaproponowana przez ustawodawcę, jest wzorowana na procedurze rozpowszechnionej już od wielu lat między innymi w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych czy Kanadzie. W systemach anglosaskich znana jest pod pojęciem pre-pack insolvency.

W odróżnieniu od klasycznych założeń zmierzających do likwidacji przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji ekonomicznej, przygotowana likwidacja ma na celu uzdrowienie przedsiębiorstwa albo przynajmniej uratowanie jego rentownych ekonomicznie części. Pre-pack pozwala przy tym na możliwie najwyższe zaspokojenie wierzycieli bez potrzeby przeprowadzania długotrwałego postępowania upadłościowego.

W praktyce przeprowadzenie przygotowanej likwidacji składa się z kilku etapów:

Stan niewypłacalności.

Procedura przygotowanej likwidacji nie toczy się samodzielnie, zawsze stanowi jeden z elementów postępowania upadłościowego. Podstawowym warunkiem ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy (dłużnika) jest popadnięcie w stan niewypłacalności. Niewypłacalność to sytuacja, w której dłużnik utracił zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub gdy zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, zaś stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące ^².

Znalezienie potencjalnego nabywcy przedsiębiorstwa bądź jego części.

Wyboru inwestora zainteresowanego przejęciem przedsiębiorstwa dokonuje wnioskodawca i nie jest to w żaden sposób narzucone przez ustawę. Nabywcą majątku w ramach przygotowanej likwidacji może być wierzyciel, osoba trzecia, osoba bliska dłużnika, tj. małżonek, krewny lub osoba pozostająca w faktycznym związku, a w przypadku upadłego będącego spółką – wspólnik, reprezentanci spółki lub ich małżonkowie, spółka powiązana i jej wspólnicy oraz reprezentanci.

Ustalenie warunków i ceny sprzedaży przedsiębiorstwa bądź jego części.

W pierwszej kolejności – należy ustalić kondycję przedsiębiorstwa, jego wartość bądź wartość poszczególnych jego części podlegających sprzedaży. Na tym etapie konieczne jest sporządzenie przez rzeczoznawcę, wpisanego na listę biegłych sądowych, opisu i oszacowania składników przedsiębiorstwa, które mają być objęte wnioskiem o zatwierdzenie warunków sprzedaży. Sporządzenie ww. wyceny przez biegłego sądowego jest wymogiem narzuconym przez ustawę, ale jednocześnie gwarantuje przejrzystość transakcji oraz profesjonalizm i rzetelność sporządzonej wyceny.

Złożenie do sądu upadłościowego wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży.

Wniosek o zatwierdzenie uzgodnionych z potencjalnym nabywcą warunków sprzedaży przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części bądź poszczególnych składników majątkowych stanowiących jego część z reguły składa się wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Możliwe jest jednak złożenie wniosku po ogłoszeniu upadłości dłużnika tj. w trakcie trwania postępowania upadłościowego.

Wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży obligatoryjnie musi zawierać:

– określenie, jakie składniki majątkowe mają być przedmiotem zbycia,

– wskazanie warunków sprzedaży tj. wskazanie ceny oraz osoby nabywcy.

Do wniosku należy również załączyć:

– dowód dokonania przez nabywcę wpłaty wadium w wysokości 1/10 oferowanej ceny na rachunek depozytowy sądu upadłościowego – wadium zalicza się na poczet ceny sprzedaży lub zostaje zwrócone w przypadku nieuwzględnienia przez sąd wniosku,

– listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na majątku, który podlega zbyciu,

– opis i oszacowanie składników majątku objętych wnioskiem sporządzone przez rzeczoznawcę wpisanego na listę biegłych sądowych.

Co istotne – wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży może przewidywać wydanie przedsiębiorstwa nabywcy z dniem ogłoszenia upadłości dłużnika. W takim przypadku do wniosku dołącza się dowód wpłaty pełnej ceny na rachunek depozytowy sądu upadłościowego.

Procedura sądowa

W praktyce przebieg procedury wszczętej wnioskiem o zatwierdzenie warunków sprzedaży sprowadza się do zbadania przez sąd upadłościowy czy cena wskazana we wniosku jest wyższa niż kwota możliwa do uzyskania w postępowaniu upadłościowym przy likwidacji na zasadach ogólnych, pomniejszona o koszty postępowania oraz inne zobowiązania masy upadłości, które należałoby ponieść przy klasycznej likwidacji.

Uwzględniając wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży, sąd dokonuje tego w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości, wskazując w nim co najmniej cenę oraz nabywcę mienia będącego przedmiotem sprzedaży. Po uprawomocnieniu się postanowienia zatwierdzającego warunki sprzedaży przedsiębiorstwa rozpoczyna się bieg 30 dniowego terminu na zawarcie umowy jego sprzedaży przez syndyka.

Zawarcie umowy

Stronami wspomnianej wyżej umowy sprzedaży, są syndyk oraz wskazany w postanowieniu nabywca. Umowa zostaje zawarta na warunkach wskazanych w postanowieniu o zatwierdzeniu warunków sprzedaży. Zawarcie umowy sprzedaży następuje po dokonaniu przez nabywcę wpłaty pełnej ceny do masy upadłości lub po wydaniu syndykowi ceny złożonej wcześniej do depozytu sądowego.

Pre-pack korzystna opcja dla obu stron postępowania upadłościowego

Praktyka pokazuje, że po kilku latach funkcjonowania pre-pack okazał się być atrakcyjną alternatywą dla klasycznego postępowania upadłościowego zarówno z perspektywy dłużnika, nabywcy majątku jak i wierzycieli. Podstawową zaletą nabycia majątku dłużnika w ramach omawianej procedury jest brak obciążeń nabywanego przedsiębiorstwa lub jego części. Kupujący nabywa ponadto wszelkie koncesje, zezwolenia, licencje i ulgi przysługujące upadłemu przedsiębiorstwu. Z kolei dłużnik może mieć realny wpływ na to komu i za jaką cenę zostaną zbyte aktywa przedsiębiorstwa – przy jednoczesnym uzyskaniu przez wierzycieli satysfakcjonującego zaspokojenia swoich wierzytelności.

Autor: Sandra Kowalska, adwokat

E-mail: sandra.kowalska@lawspective.pl

[1] Instytucja przygotowanej likwidacji została wprowadzona do polskiego systemu prawa w dniu 1 stycznia 2016 r. Uregulowana jest w Dziale VII, art. 56a -56h Ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (Dz.U.2020.1228).

[2] Pojęcie niewypłacalności uregulowane zostało w art. 11 Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U.2020.1228).

16:55 Publikacja: 09.05.22

Nowe prawo holdingowe – Prezydent podpisał nowelizację KSH

Dotychczas brak było rozwiązań o charakterze systemowym, które regulowałyby zasady tworzenia i funkcjonowania grup spółek (zwanych też holdingami lub koncernami). Jednym z kluczowych celów ostatniej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych [1] – podpisanej przez Prezydenta 4 kwietnia br. – jest wprowadzenie do polskiego porządku prawnego prawa holdingowego, które reguluje relacje prywatno-prawne pomiędzy spółką dominującą a jej spółkami zależnymi.

Nowe regulacje prawne – koniec wątpliwości?

Po wejściu w życie nowych przepisów – jak wskazuje sam ustawodawca [2] – spółka dominująca uzyska prawo wydawania spółkom zależnym wiążących poleceń. Otrzyma również możliwość uzyskiwania od nich informacji na szczególnych zasadach oraz możliwość wykupu wspólników mniejszościowych, tzw. squeeze-out. Jednak z nowymi uprawnieniami spółki dominującej wiązać się będzie jej dodatkowa odpowiedzialność wobec spółek zależnych, wierzycieli spółek zależnych oraz wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółek zależnych. Interesy tych grup zostały zabezpieczone formalizmem, który ma towarzyszyć wydawaniu wiążących poleceń.

Nowelizacja zakłada także odpowiedzialność odszkodowawczą spółki dominującej względem wierzycieli spółek zależnych w sytuacji, gdy egzekucja przeciwko spółkom zależnym okaże się bezskuteczna, zaś szkoda występująca u wierzycieli spółek zależnych powstała w wyniku stosowania się przez te spółki do wiążącego polecenia spółki dominującej.

Ponadto, w nowelizacji ujęto również bezpośrednią odpowiedzialność spółki dominującej względem wspólników (akcjonariuszy) spółek zależnych w zakresie obniżenia wartości udziału albo akcji spółki. Obniżenie to odnosi się do wartości udziałów (akcji) spółek zależnych w sytuacji, gdy spółki te stosowały się do wiążących poleceń spółki dominującej.

Z kolei odpowiednikiem przysługującego spółce dominującej prawa wykupu ma być przyznanie wspólnikom mniejszościowym prawa odkupu, tzw. sell-out.

Przyjęte rozwiązania dotyczyć mają także poprawy efektywności rad nadzorczych. Chodzi o to, by zapewnić im informacje o tym, co się dzieje w spółce i by była ona w stanie te informacje przetworzyć.

W ustawie znalazły się też przepisy doprecyzowujące fundamentalne obowiązki członków zarządów i rad nadzorczych – obowiązek zachowania tajemnicy oraz obowiązek lojalności, nawet po wygaśnięciu kadencji członka rady nadzorczej.

W zmienionej ustawie znalazła się skodyfikowana już w wielu państwach europejskich zasada biznesowej oceny sytuacji (Business Judgement Rule) – która przesądza o wyłączeniu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce przez decyzje organów, które okażą się błędne – o ile były one podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego. Powyższe pozwoli uchronić członków organów – którzy starannie i lojalnie wykonywali swoje obowiązki – a zdecydowali się na podjęcie przez spółkę ryzyka w sytuacji, gdy błędna decyzja doprowadziła do wyrządzenia spółce szkody.

Wątpliwości zweryfikuje praktyka

Pomimo tego, że projekt ustawy nie budził zastrzeżeń natury konstytucyjnej, to w trakcie prac legislacyjnych Senat zwrócił uwagę na wady merytoryczne przepisów, m.in. w zakresie dotyczącym:

– informowania rady nadzorczej przez zarząd i w efekcie rozmycie odpowiedzialności obu tych organów,

– wywłaszczania akcjonariuszy mniejszościowych (których pakiety nie przekraczają 25%),

– braku faktycznej ochrony menadżerów spółek zależnych,

– odpowiedzialności spółki dominującej oraz spółek zależnych – w zakresie dochodzenia swoich praw przez akcjonariuszy mniejszościowych.

Senackie „weto” zostało jednak odrzucone przez Sejm bezwzględną większością głosów, a nowelizację ustawy przedstawiono Prezydentowi, który podpisał ją 4 kwietnia br.

Co do zasady, ustawowe vacatio legis określone jest na 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, tym samym już po wakacjach nowe regulacje prawne wejdą w życie.

Bez wątpienia omawiana nowelizacja KSH wprowadzi szereg nowych praw i obowiązków dla właścicieli oraz organów spółek prawa handlowego, ale ich zasadność zweryfikuje dopiero praktyka.

Autor: Magdalena Dragun, adwokat

E-mail: magdalena.dragun@lawspective.pl

[1] Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2022 poz. 807).

[2] Sejm przyjął zmiany w Kodeksie spółek handlowych – Ministerstwo Aktywów Państwowych – Portal Gov.pl (www.gov.pl),