Rekomendacja U nie będzie już dotyczyła tylko banków. Co to oznacza dla SKOK-ów?

Urząd Komisji Nadzoru Finansowego skierował do konsultacji publicznych projekt nowelizacji Rekomendacji U dot. dobrych praktyk w zakresie bancassurance. Jedną z proponowanych zmian jest rozszerzenie kręgu objętych nią podmiotów o SKOK-i. Dostosowanie się do postanowień Rekomendacji U będzie wymagało od nich znacznego nakładu pracy i kosztów.

Projekt nowelizacji nie odnosi się już tylko do banków – w tym miejscu posługuje się sformułowaniem „jednostka”, przez którą należy rozumieć bank krajowy, oddział banku zagranicznego, a także Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową (SKOK).

Jakie zmiany wymusza zmieniona Rekomendacja U?

W grę może wchodzić zamiana modeli ubezpieczeń obsługiwanych z ubezpieczeń grupowych na indywidualne, co z kolei będzie pociągać konieczność zmiany w  systemach informatycznych.

Kolejny obszar dotyczy sprzedaży i obsługi ubezpieczeń. Tutaj zmiany mogą dotyczyć przede wszystkim wdrożenia nowej dokumentacji sprzedażowej i innego podejścia do obsługi klienta, który już kupił ubezpieczenie (np. w obszarze dochodzenia roszczeń od ubezpieczyciela).

Zmian będzie też wymagało tzw. compliance i zarządzania ryzykiem. Konieczne będzie wdrożenie bardziej zaawansowanych systemów raportowych np. dla zarządów.

Jeżeli weźmiemy te wszystkie aspekty pod uwagę, odpowiedzialność za wdrożenie Rekomendacji U, poniosą specjaliści, którzy muszą zostać zaangażowani w skuteczną implementację tej rekomendacji. To przede wszystkim osoby odpowiedzialne za marketing, sprzedaż i obsługę klienta ubezpieczeniowego w bankach oraz za obszar prawny i compliance.

Rekomendacja U w oparciu o zasadę proporcjonalności

Z uwagi na duże zróżnicowanie SKOK skali prowadzonej przez nie działalności (wielkość sumy bilansowej, liczba członków, liczba zatrudnionych itd.) i związanego z nią ryzyka, przy stosowaniu postanowień rekomendacji U zastosowanie będzie miała zasada proporcjonalności. W myśl tej zasady, sposób realizacji tych rekomendacji i wskazanych w nich celów może być odmienny w poszczególnych SKOK. W związku z tym Rekomendację należy traktować jako zbiór dobrych praktyk, jednak ich stosowanie powinno zależeć m.in. od tego, na ile przystają one do specyfiki i profilu ryzyka SKOK, szczególnych uwarunkowań prawnych, w jakich się ona znajduje oraz stosunku kosztów ich prowadzenia do wynikających z tego korzyści (także z perspektywy bezpieczeństwa członków SKOK). Jednocześnie KNF oczekuje, że decyzje dotyczące zakresu i sposobu wprowadzenia wskazanych w Rekomendacji U rozwiązań poprzedzone zostaną pogłębioną analizą i będą poparte stosowną argumentacją.

Warto przygotować się do zapowiadanych zmian

Co prawda nowelizacja Rekomendacji U nie weszła jeszcze w życie, ale już obecnie SKOK-i powinny rozpocząć analizę pod kątem koniecznych zmian jakie powinny być wprowadzone.

Autor: Agnieszka Binięda, Senior Associate w Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. k. Autorka specjalizuje się m.in. w prawie ubezpieczeniowym (ubezpieczenia gospodarcze), prawie bankowym ze szczególnym uwzględnieniem Bancassurance.

E-mail: agnieszka.binieda@lawspective.pl

© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
[addtoany]

Unijny zakaz sprowadzania węgla z Rosji to wyzwanie prawne także dla banków

Po agresji Rosji na Ukrainę Unia Europejska, obok szeregu innych sankcji, zakazała sprowadzania rosyjskiego węgla. Wraz ze zbliżającą się zimą i brakami w magazynach mówi się o sprowadzaniu tego surowca z innych, nierzadko znacznie oddalonych od Polski, państw. Czy przepisy sankcyjne wymierzone w Rosję mogą to utrudniać? Przed koniecznością rozstrzygnięcia skomplikowanych dylematów prawnych jakie się z tym wiążą staną m.in. banki. Potencjalne konsekwencje tych decyzji sugerują ostrożne podejście.

Zakaz importu rosyjskiego węgla został wprowadzony piątym pakietem sankcji w kwietniu 2022 r. Wspólnotowy ustawodawca znowelizował w tym celu rozporządzenie Rady nr 833/2014 z 31 lipca 2014 r. dotyczące środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie poprzez dodanie art. 3j. Przepis ten w ustępie 1 zakazuje zakupu, przywozu lub przekazywania do Unii, bezpośrednio lub pośrednio, m.in. węgla, jeżeli pochodzi on z Rosji lub jest wywożony z Rosji.

Problematyczne przepisy

Z punktu widzenia banków (które co do zasady nie prowadzą handlu węglem), największe znaczenie ma przepis art. 3j ust. 2 l. a, który zakazuje m.in. świadczenia pomocy technicznej, usług pośrednictwa lub innych usług związanych z towarami i technologiami, o których mowa powyżej.

Z perspektywy instytucji finansowych problematyczny jest zarówno art. 3j ust. 1., jak i art. 3j ust. 2 l. a.

W przypadku art. 3j ust. 1, który odnosi się do, uproszczając, zakazu importu węgla pochodzącego lub wywożonego z Rosji trzeba ustalić, jak należy rozumieć pojęcie węgla „wywożonego z Rosji”.

Natomiast w przypadku art. 3j ust. 2 l. a (zakazującego świadczenia innych usług związanych z zakazanymi towarami lub technologiami) powstaje z kolei pytanie, czy wykonywanie usług płatniczych na rzecz podmiotu handlującego węglem należy kwalifikować jako „świadczenie innych usług związanych z zakazanymi towarami lub technologiami.

Jak rozumieć pojęcie węgla „wywożonego z Rosji”?

W praktyce problem dotyczący ustalenia zakresu pojęcia „węgla wywożonego z Rosji” może pojawić się wówczas, gdy węgiel przemieszcza się przez terytorium Rosji tranzytem. Dla przykładu, bogate w złoża węgla są kraje Azji Środkowej. Państwa te nie posiadają dostępu do morza, a najkrótsza i najbardziej dogodna droga lądowa, zarówno drogowa, jak i kolejowa, przebiega przez terytorium Federacji Rosyjskiej.

Podążając za stanowiskiem wyrażanym niekiedy przez organy celne można by przyjąć, że do przyjęcia, że węgiel jest „wywożony” z Rosji konieczne jest przyjęcie, że węgiel ten jest co najmniej magazynowany lub przeładowywany na terytorium tego państwa.

Jednakże przeciwko takiej interpretacji zdecydowanie przemawiają wnioski wynikające z wykładni porównawczej. Art. 3m rozporządzenia 833/2014 ustanawia bowiem zakaz, którego zakres jest zbliżony do zakresu zakazu z art. 3j – przy czym dotyczy on ropy naftowej i produktów ropopochodnych, a nie węgla.

Niezwykle istotną wskazówkę interpretacyjną dla art. 3j stanowi art. 3m ust. 3 l c., zgodnie z którym zakaz, w uproszczeniu, importu ropy naftowej i produktów ropopochodnych nie dotyczy sytuacji, w której towary te pochodzą z państwa trzeciego, a na terytorium Rosji są jedynie ładowane, ich wywóz się tam rozpoczyna lub są przewożone przez terytorium Rosji tranzytem.

Uwzględniając dyrektywę racjonalnego ustawodawcy należy przyjąć, że skoro na mocy art. 3m ust. 3 l. c. tranzyt określonych towarów objęty jest wyłączeniem od zakazu, to gdyby ww. wyłączenie usunąć, tranzyt wchodziłby w zakres zakazu. To z kolei do wniosku, że tranzyt towarów przez terytorium Rosji jest zasadniczo zakazany, a przez „wywożenie z Rosji” (o którym mowa i w art. 3j ust. 1, i 3m ust. 1) należy rozumieć także tranzyt przez terytorium tego państwa. To z kolei oznacza, że sprowadzanie węgla pochodzącego z krajów Azji Środkowej, transportowanego przez terytorium Rosji, jest na gruncie rozporządzenia 833/2014 zakazany.

Co ze świadczeniem usług płatniczych związanych z zakazanymi towarami lub technologiami?

Instytucje finansowe (przynajmniej te znane autorowi niniejszego artykułu), nie prowadzą handlu węglem. Nie oznacza to jednak, że nie mają one w tym zakresie daleko posuniętych obowiązków, których zaniechanie może wiązać z bardzo poważnymi konsekwencjami prawnymi.

Liczne przepisy rozporządzenia 833/2014 posługują się bowiem konstrukcją, w ramach której zakazany jest nie tylko import określonych towarów, ale również świadczenie „innych usług” związanych z „zakazanymi” towarami. Należy uznać, że posłużenie się przez wspólnotowego ustawodawcę sformułowaniem „innych usług związanych z zakazanymi towarami” wskazuje, że jego intencją było objęcie zakazem wszelkiego rodzaju usług – o ile mają one związek z zakazanymi towarami. Tego rodzaju konstrukcję zawarto również w omawianym art. 3j.

Skoro za zakazane należy świadczenie „wszelkich usług”, to nie ma podstaw do przyjęcia, że zakres ten nie dotyczy wykonywania usług płatniczych. W tym miejscu ujawnia się rola banków jako dostawców usług płatniczych.

Przyjęcie bowiem, że sprowadzenie węgla z Azji Środkowej, transportowanego przez terytorium Rosji jest zakazane prowadzi do wniosku, że zakazane jest również wykonywanie usług płatniczych (jako „innych usług związanych z zakazanym towarem”) związanych ze sprowadzaniem tego węgla.

Art. 50 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych pozwala dostawcy usług płatniczych na niewykonanie zlecenia płatniczego wówczas, gdy możliwość lub obowiązek takiej odmowy wynika z odrębnych przepisów. W tym przypadku „odrębny przepis” stanowi art. 3j ust. 2 l. a rozporządzenia 833/2014.

Ryzyko związane z naruszeniem przepisów UE

Oczywiście nie można wykluczyć innej wykładni przytoczonych wyżej przepisów – dotyczy to zarówno kwestii „wywozu z Rosji”, jak i „innych usług związanych z zakazanymi towarami”. Art. 3j nie znalazł się wprawdzie w katalogu z art. 15 ust. 2 pkt 2 polskiej ustawy sankcyjnej, gdzie wskazano przepisy rozporządzenia 833/2014, których naruszenie zagrożone jest odpowiedzialnością karną pracowników banku. Osoba dokonująca interpretacji przepisów rozporządzenia 833/2014 nie powinna jednak zapominać, że bank, jako podmiot regulowany, podlega odpowiedzialności ze strony regulatora. W skrajnych przypadkach, w razie stwierdzenia naruszenia bezpośrednio stosowanych przepisów prawa Unii Europejskiej (a przepisy rozporządzenia stosuje się bezpośrednio), Komisja Nadzoru Finansowego może sięgnąć do bogatego katalogu sankcji z art. 138 ust. 3 ustawy – prawo bankowe, z nałożeniem kary pieniężnej w wysokości 10% rocznego przychodu włącznie. W tym świetle ewentualna odpowiedzialność wobec klienta za niewykonanie transakcji płatniczej jawi się jako nieistotna. Oczywiście, całkowicie odrębną kwestią, być może wymagającą odrębnego omówienia, jest odpowiedzialność Banku wobec klienta za niewykonanie transakcji płatniczej, jeżeli ww. niewykonanie wynika z przepisów sankcyjnych.

Autor: Daniel Bednarczyk, aplikant adwokacki, Junior Associate w Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. k. Autor specjalizuje się m.in. w sprawach z zakresu usług płatniczych, przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz postępowania cywilnego, członek zespołu postępowań spornych.

E-mail: daniel.bednarczyk@lawspective.pl

© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
[addtoany]

Ustawa antylichwiarska przyjęta przez Sejm – najważniejsze zmiany

6 października 2022 r. Sejm przyjął pakiet zmian w przepisach potocznie określany jako Ustawa antylichwiarska. Nowe przepisy mają na celu uregulowanie rynku pożyczek konsumenckich, aby ograniczyć możliwość nadużyć ze strony firm pożyczkowych, których działalność nie jest restrykcyjnie kontrolowana, jak ma to miejsce w przypadku pożyczek udzielanych przez banki.

Projekt ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 roku o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw został przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Kolejnym etapem prac będzie głosowanie nad ustawą w Senacie. Ustawa wprowadza zmiany w kilku aktach prawnych – tj. Kodeksie cywilnym, Kodeksie postępowania cywilnego, Kodeksie karnym, Prawie Bankowym oraz w Ustawie o kredycie konsumenckim.

Jakie zmiany przyniesie ustawa?

Do głównych założeń należy określenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych pożyczek, obniżenie tych kosztów dla kredytów konsumenckich oraz zapobieganie tzw. „rolowaniu kredytów” (tj. zaciąganie kolejnego kredytu, żeby spłacić poprzedni), oraz nadzór KNF nad firmami udzielającymi pożyczek.

KNF otrzymała możliwość nakładania kar na członka zarządu instytucji finansowej do kwoty 150 tysięcy złotych, a na samą instytucję do 15 mln zł bądź wykreślenie jej z rejestru. Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości, w przyszłości ustawa antylichwiarska ma zostać rozszerzona na rolników oraz przedsiębiorców.

Dobre wiadomości dla pożyczkobiorców

Najistotniejszą zmianą z punktu widzenia pożyczkobiorców jest obniżenie kosztów pozaodsetkowych, w związku z faktem, iż to one stanowiły tzw. „ukryte opłaty”, które dla wielu okazywały się zaskoczeniem. Firmy udzielające pożyczek informowały o wysokości należnych odsetek (RRSO), których maksymalna wysokość została określona przez ustawodawcę, natomiast przemilczane były obowiązki dodatkowego ubezpieczenia czy koszt rozpatrzenia wniosku o pożyczkę. Zgodnie z nowymi przepisami za każdy pożyczony tysiąc złotych na 30 dni, pożyczkodawca będzie mógł obciążyć pożyczkobiorcę maksymalnie kwotą 50 zł.

Obawy firm pożyczkowych

Celem projektodawcy jest bardziej restrykcyjne uregulowanie rynku pożyczek pozabankowych, podczas gdy na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów, jak to określił Minister Sprawiedliwości „lichwiarze czuli się bezkarni, mogli naciągać setki tysiące [osób] na zobowiązanie, które czyniły ich często niewolnikami na całe życie”.

Natomiast część środowiska przedsiębiorców udzielających pożyczek zajmuje wspólne stanowisko, iż przyjęta w takiej formie ustawa spowoduje efekt odwrotny od zamierzonego. Ryzyko skorzystania z usług lichwiarskich działających w szarej strefie wzrośnie, wraz ze zmniejszeniem się liczby legalnych firm pożyczkowych. Niewątpliwym jest natomiast spadek rentowności firm zajmujących się udzielaniem pożyczek pozabankowych.

Zmiany w dobrym kierunku

Nie ulega wątpliwości, iż cel, który przyświecał projektodawcom jest słuszny, a proponowane zmiany należy ocenić pozytywnie. Należy przy tym jednak pamiętać, że zbyt rygorystyczne uregulowania na rynku pożyczek pozabankowych spowodują, iż zwiększy się liczba podmiotów, które wycofają się ze świadczenia tego rodzaju usług, a w tym samym czasie popyt nie zmaleje wśród konsumentów w najtrudniejszej sytuacji materialnej. Przede wszystkim należy zadbać o obowiązek wskazywania w umowie pożyczki całej kwoty, którą pożyczkobiorca będzie musiał zwrócić instytucji wraz z opłatami pobocznymi, aby przeciętny konsument znał całkowity koszt pożyczki jeszcze przed podpisaniem umowy.


Autor: Bartosz Szpyrkowicz, aplikant radcowski, Junior Associate w Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. k.

E-mail: bartosz.szpyrkowicz@lawspective.pl


Artykuł ukazał się wcześniej w serwisie muratorplus.pl

© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
[addtoany]

Ważne zmiany w prawie spółek: do polskiego ustawodawstwa wchodzi „prawo holdingowe”

Dotychczas w polskich przepisach dotyczących spółek handlowych brakowało regulacji, która w sposób systemowy normowałaby problematykę prawa holdingowego, w tym istotnych z punktu widzenia praktyki, zasad działania i zarządzania grupą spółek oraz odpowiedzialności uczestników grup spółek. Najnowsza nowelizacja Kodeksu spółek handlowych ma zmienić ten stan rzeczy.

W prawie spółek już od 13 października 2022 roku nastąpią zmiany, które będą miały znaczenie dla podmiotów planujących działać w ramach tzw. „grup spółek”. Od tej daty w ustawie z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej: „k.s.h.”) zaczną obowiązywać regulacje dotyczące powiązań oraz wzajemnego oddziaływania na siebie podmiotów w holdingach.

Do tej pory pojęcie „grupa spółek” odnoszone było głównie do pojęcia sprawowania kontroli określonego w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów stosunku zależności i dominacji unormowanego w przepisach k.s.h. i szczegółowych uregulowaniach przepisów podatkowych. Pojęciem grupa posługuje się także szereg podmiotów wpisanych do KRS.

Co przyniosą nowe przepisy?

Prawo grup spółek, zwane także prawem koncernowym, wprowadza do k.s.h.:

  • definicję grupy spółek,
  • nową instytucję wiążących poleceń,
  • prawo dostępu do informacji spółki dominującej o spółkach zależnych,
  • prawo rady nadzorczej spółki dominującej do sprawowania stałego nadzoru nad spółkami zależnymi oraz
  • prawo do przymusowego wykupu udziałów albo akcji należących do wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.

Nowelizacja określa także zasady odpowiedzialności odszkodowawczej i wyłączeń odpowiedzialności (tzw. przesłanki egzoneracyjne) członków organów za wykonanie wiążącego polecenia oraz – co istotne – przepisy dotyczące odpowiedzialności spółki dominującej wobec spółki zależnej, wspólników spółki zależnej i jej wierzycieli.

Definicja grupy spółek

Przez grupę spółek w rozumieniu noweli, należy rozumieć spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, które są spółkami kapitałowymi i kierują się wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu grupy spółek. Niewątpliwie zatem nie każde powiązania biznesowe lub strukturalne między spółkami będą uznane za grupę spółek.

Jak powstaje holding?

Co istotne, w myśl nowych przepisów, utworzenie grupy spółek nie następuje poprzez samo podjęcie przez powiązane podmioty nakierowanej na wspólny cel działalności na rynku. Ma to miejsce dopiero na skutek uchwał podjętych przez zgromadzenia wspólników albo walne zgromadzenia spółek zależnych oraz po ujawnieniu uczestnictwa w grupie spółek przez KRS. W praktyce z racji, że większością głosów na takich zgromadzeniach dysponuje spółka dominująca, utworzenie grupy spółek stanowi de facto decyzję spółki dominującej. Regulacje prawne wprowadzają obowiązek ujawnienia we właściwych rejestrach faktu przystąpienia spółki zależnej do grupy spółek. Obowiązek ten spoczywa zarówno na spółce dominującej, jak i spółce zależnej mających siedziby w Polsce. Obowiązku ujawnienia dokonuje zarząd poprzez system teleinformatyczny PRS (Portal Rejestrów Sądowych) umożliwiający korzystanie z usług związanych z elektronicznymi formularzami KRS.

W grupie spółek mogą uczestniczyć także spółki zagraniczne. Na ten moment wydaje się, że spółką zagraniczną może być jedynie spółka dominująca, a nie spółka zależna.

Realizacja wspólnej strategii

Ustawodawca przewiduje, że realizowanie wspólnej strategii odbywać się będzie poprzez sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo też spółkami zależnymi, za pomocą nowej instytucji tzw. wiążących poleceń. Ustawa określa sposób wydawania, przyjmowania oraz możliwe konsekwencje realizacji wiążącego polecenia. Zasadą jest, że spółka dominująca może wydać spółce zależnej będącej uczestnikiem grupy spółek wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek oraz przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

Co z odpowiedzialnością członków organów spółek?

Szczególnie interesującym zagadnieniem dla członków organów spółek na gruncie zmienionych nowo wprowadzonych przepisów jest kwestia odpowiedzialności cywilnej i karnej w grupie spółek za wykonanie wiążącego polecenia. Nowelizacja k.s.h. wskazuje, w jakich okolicznościach członkowie organów spółek mogą ponosić odpowiedzialność cywilną i karną, a także kiedy i na jakich warunkach mogą jej uniknąć.


Czy nowe przepisy sprawdzą się w praktyce?

Analizując najnowsze zmiany w k.s.h. nasuwa się pytanie, czy wchodzące w życie rozwiązania umożliwiające tworzenie grupy spółek będą w obrocie gospodarczym stosowane przez polskich przedsiębiorców i umożliwią sprawne zarządzenie nowo zdefiniowaną grupą spółek przez spółkę dominującą. Może być również tak, że zmienione przepisy nie będą miały doniosłego znaczenia w praktyce i podzielą losy  obecnie usuwanego z k.s.h. art. 7, który przewidujące możliwość zawarcia między spółką dominującą a spółką zależną umowy przewidującej zarządzanie spółką zależną lub przekazywanie zysku przez taką spółkę.

Przy lekturze nowych przepisów pojawiają się także wątpliwości, czy obecnie działające spółki, które w obrocie tworzą swoistą grupę spółek w znaczeniu nieformalnym, nadal będą mogły funkcjonować pod oznaczeniem „grupa”. Odpowiedzi na te pytania niewątpliwie przyniesie nam praktyka stosowania tych regulacji.

Marta Borkowska-Skorupka, radca prawny, Associate w Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. k. Autorka specjalizuje się m.in. w kompleksowej obsłudze korporacyjnej przedsiębiorców i zagadnieniach z zakresu prawa własności przemysłowej.




Autor: Marta Borkowska-Skorupka, radca prawny, Associate w Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. p.

E-mail: marta.borkowska@lawspective.pl

© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
[addtoany]