Wielu właścicieli firm rodzinnych staje dziś przed trudnym pytaniem: co dalej z firmą, jeśli dzieci nie planują jej przejąć? W obliczu braku sukcesora lub chęci dywersyfikacji majątku, coraz częściej wybieranym rozwiązaniem stają się fuzje i przejęcia (M&A – Mergers & Acquisitions). To realna alternatywa dla klasycznej sukcesji – pod warunkiem, że firma jest do tego odpowiednio przygotowana.

Fuzja czy przejęcie – co to właściwie oznacza?

Fuzja polega na połączeniu dwóch firm w jeden podmiot, zazwyczaj realizujący wspólny cel strategiczny. Przejęcie to z kolei zakup jednej firmy przez drugą – może przyjąć formę przejęcia udziałów, aktywów lub całego przedsiębiorstwa.

Z perspektywy właściciela planującego wyjście z biznesu, przejęcie przez inwestora branżowego lub finansowego może oznaczać:

• bezpieczne spieniężenie dorobku,
• zachowanie ciągłości firmy,
• rozwój biznesu pod skrzydłami większego gracza,
• możliwość dalszego (czasowego) zaangażowania w roli doradczej.

Dlaczego warto rozważyć M&A zamiast sukcesji rodzinnej?

Choć naturalnym kierunkiem jest przekazanie firmy dzieciom lub innym bliskim, nie zawsze jest to możliwe. Alternatywna ścieżka, jaką są fuzje i przejęcia (M&A – Mergers & Acquisitions), zyskuje na popularności z kilku powodów:

• brak zaangażowanych następców – dzieci nie chcą kontynuować biznesu lub nie posiadają odpowiednich kompetencji,
• zmiana celów właściciela – chęć przejścia na emeryturę, zabezpieczenia majątku, zmiana stylu życia,
• potencjał rozwojowy firmy – przyłączenie do większej grupy może oznaczać skalowanie działalności, dostęp do nowych rynków i technologie,
• korzystna koniunktura rynkowa – rosnące zainteresowanie inwestorów firmami z sektora MŚP.

Jak przygotować firmę na transakcję?

Proces M&A wymaga odpowiedniego przygotowania – zarówno formalnego, jak i strategicznego. Oto pięć kluczowych kroków:

1. Wycena firmy
Profesjonalna wycena (np. metodą DCF, porównawczą lub majątkową) pozwala poznać realną wartość biznesu i znacząco ułatwia rozmowy z inwestorami.

2. Audyt prawno-finansowy (due diligence)
Zidentyfikowanie ewentualnych ryzyk (np. nieuregulowane umowy, zaległości podatkowe) jest kluczowe dla sprawnego przebiegu transakcji i ustalenia warunków sprzedaży.

3. Uporządkowanie struktury prawnej
Często konieczne jest przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z o.o. lub akcyjną, co ułatwia sprzedaż udziałów i minimalizuje odpowiedzialność osobistą.

4. Uregulowanie spraw pracowniczych i własności intelektualnej
Przejrzyste umowy z kluczowymi pracownikami, prawidłowa rejestracja znaków towarowych, licencji, know-how – to elementy, które znacząco zwiększają atrakcyjność firmy w oczach inwestora.

5. Określenie oczekiwań właściciela
Czy właściciel chce całkowicie się wycofać, czy np. zostać w radzie nadzorczej? Czy chce pozostać w firmie w roli doradczej lub np. członka rady nadzorczej? Czy zależy mu na utrzymaniu zespołu i kultury organizacyjnej? Jasne określenie tych kwestii ma istotne znaczenie przy konstruowaniu warunków transakcji.

Kiedy zacząć?

Najlepiej z odpowiednim wyprzedzeniem. Proces sprzedaży lub połączenia może trwać wiele miesięcy – od wstępnych rozmów po finalizację umowy. Im wcześniej rozpoczniemy przygotowania, tym większe szanse na bezpieczną i korzystną transakcję.

Współpraca z doradcami to nie luksus – to konieczność

Zaangażowanie doświadczonych doradców – prawników, ekspertów finansowych i podatkowych – to klucz do sukcesu. Profesjonalne wsparcie pozwala m.in.:

• zidentyfikować i ograniczyć ryzyka prawne i podatkowe;
• zabezpieczyć interesy sprzedającego (np. cenę, zakaz konkurencji, etapowe płatności),
• przeprowadzić cały proces sprawnie, efektywnie i zgodnie z założeniami 

Fuzja lub przejęcie to nie porażka – to strategia

Decyzja o fuzji lub sprzedaży firmy zamiast sukcesji rodzinnej nie świadczy o porażce właściciela jako rodzica czy lidera. Wręcz przeciwnie – często jest to najbardziej racjonalna i strategiczna decyzja, która:

• pozwala zabezpieczyć dorobek życia,
• daje firmie szansę na rozwój pod skrzydłami większego partnera,
• a właścicielowi – upragniony spokój i możliwość realizacji innych planów.

Zespół kancelarii Lawspective wspiera przedsiębiorców w przygotowaniu firm do transakcji M&A oraz sukcesji nierodzinnej.

Skontaktuj się z nami, jeśli chcesz:

• wyjść z biznesu na własnych warunkach,
• przygotować firmę na sprzedaż lub połączenie,
• zabezpieczyć wartość swojego dorobku.

Przeczytaj również pozostałe artykuły na temat sukcesji:

Jak wyjść z biznesu bez sukcesora? Opcje dla przedsiębiorców planujących sukcesję nierodzinną
Sukcesja biznesowa a UOKiK – jak uniknąć problemów z koncentracją rynkową?

Przekształcenia firm rodzinnych – jak przygotować biznes na zmianę właścicieli?

Sukcesja w rodzinie: darowizna czy spadek?

Sukcesja nierodzinna: sprzedaż biznesu zamiast przekazania rodzinie – kiedy to najlepsza opcja?

Zgoda UOKiK w sprawie koncentracji rodzinnej – sukcesja z perspektywy prawa konkurencji

Sukcesja biznesu – jak skutecznie przekazać firmę następcom?

Zgoda UOKiK w sprawie koncentracji rodzinnej – sukcesja z perspektywy prawa konkurencji

Sukcesja w polskich przedsiębiorstwach – jak skutecznie zaplanować przyszłość firmy?

Zbliża się moment, w którym chcesz odejść z firmy, ale nie masz komu jej przekazać? Brak sukcesora to nie wyrok – to sygnał, że warto świadomie zaplanować wyjście z biznesu i zadbać o zabezpieczenie swojego dorobku. W tym artykule omawiamy dostępne opcje dla przedsiębiorcy, który nie chce lub nie może przekazać firmy dzieciom ani innym członkom rodziny. Pokażemy również, jak przygotować się do sukcesji nierodzinnej w sposób, który pozwala zminimalizować ryzyka prawne i finansowe. Jeśli prowadzisz firmę i myślisz o emeryturze, spieniężeniu dorobku lub po prostu zakończeniu działalności – ten tekst jest dla Ciebie.

Brak sukcesora – co dalej?

Nie każdy przedsiębiorca ma dzieci zainteresowane kontynuowaniem działalności. Często nawet jeśli są potencjalni spadkobiercy, nie mają oni kompetencji lub chęci, by przejąć odpowiedzialność za firmę. W takiej sytuacji warto rozważyć alternatywne ścieżki wyjścia z biznesu.

Najczęstsze przyczyny rezygnacji z sukcesji rodzinnej:

• brak następców w rodzinie lub ich brak zaangażowania w działalność firmy,
• rozbieżne wizje dotyczące dalszego prowadzenia biznesu,
• chęć uniknięcia konfliktów wewnątrz rodziny,
• potrzeba dywersyfikacji majątku i ograniczenia ryzyk,
• planowane przejście na emeryturę lub zmiana stylu życia.

Opcje wyjścia z biznesu bez sukcesora

1. Sprzedaż firmy inwestorowi branżowemu lub finansowemu

To najczęściej wybierany scenariusz przez przedsiębiorców kończących swoją aktywność zawodową. Sprzedaż firmie z tej samej branży (inwestor branżowy) lub podmiotowi finansowemu (fundusz, private equity) umożliwia spieniężenie wartości przedsiębiorstwa, zakończenie działalności na własnych warunkach oraz przekazanie firmy w ręce profesjonalistów. Dobrze zaplanowana i przeprowadzona transakcja może zapewnić właścicielowi stabilność finansową na lata, a firmie – nowe perspektywy rozwoju.

2. Menedżerskie wykupy (MBO/MBI)

Jeśli firma dysponuje zaangażowanym i kompetentnym zespołem zarządzającym, warto rozważyć jej sprzedaż obecnym menedżerom (MBO – Management Buy-Out). Alternatywnie możliwa jest sprzedaż zewnętrznemu zespołowi zarządzającemu (MBI – Management Buy-In). Oba rozwiązania zwiększają szansę na zachowanie ciągłości operacyjnej, know-how oraz wartości kulturowej firmy. Przy odpowiednim przygotowaniu proces ten może przebiegać płynnie i z poszanowaniem interesów wszystkich stron.

3. Likwidacja firmy i sprzedaż majątku

To rozwiązanie ostateczne, ale w niektórych przypadkach może być w pełni uzasadnione– szczególnie w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych lub firm, których wartość rynkowa nie uzasadnia sprzedaży jako całości. Przed podjęciem decyzji o likwidacji warto jednak dokładnie przeanalizować skutki podatkowe i zobowiązania wobec kontrahentów.

4. Przekształcenie w fundację rodzinną (nawet bez sukcesora)

Nowe przepisy o fundacjach rodzinnych dają możliwość zabezpieczenia majątku nawet w sytuacji braku bezpośrednich spadkobierców. Fundacja może pełnić rolę „strażnika majątku”, realizować określone cele społeczne lub filantropijne, a także długoterminowo zarządzać przedsiębiorstwem przy udziale zewnętrznych zarządców lub doradców. To rozwiązanie pozwala zachować wartość biznesu przy jednoczesnym oderwaniu go od bieżącego zarządu rodzinnego. Jak się przygotować do sukcesji nierodzinnej?

Niezależnie od wybranej ścieżki wyjścia z biznesu, warto rozpocząć od uporządkowania sytuacji prawnej i finansowej firmy:

• Wycena przedsiębiorstwa – pozwoli określić realną wartość i przyciągnąć odpowiednich nabywców.
• Audyt prawny i podatkowy – pomoże zidentyfikować potencjalne ryzyka dla inwestorów.
• Optymalna forma prawna – w wielu przypadkach przekształcenie w spółkę kapitałową (np. sp. z o.o.) ułatwia sprzedaż lub przekazanie firmy.
• Plan komunikacji z pracownikami i klientami – kluczowy dla zachowania wartości firmy i płynności operacyjnej.

Brak sukcesora to nie przeszkoda – to punkt zwrotny

Wychodzenie z biznesu bez sukcesora w rodzinie nie musi oznaczać chaosu utraty wartości czy zakończenia działalności w atmosferze niepewności. Dobrze zaplanowana sukcesja nierodzinna może przynieść właścicielowi bezpieczne wyjście z biznesu, a firmie – nowy impuls do rozwoju i profesjonalnego zarządzania.

Zespół kancelarii Lawspective wspiera przedsiębiorców w planowaniu i realizacji procesów sukcesyjnych – również tych nietypowych. Pomożemy Ci ocenić opcje, przygotować dokumenty i przeprowadzić bezpieczną transakcję.

Skontaktuj się z nami, jeśli chcesz porozmawiać o wyjściu z biznesu lub sukcesji bez sukcesora.

Przeczytaj również pozostałe artykuły na temat sukcesji:

Sukcesja biznesowa a UOKiK – jak uniknąć problemów z koncentracją rynkową?

Przekształcenia firm rodzinnych – jak przygotować biznes na zmianę właścicieli?

Sukcesja w rodzinie: darowizna czy spadek?

Sukcesja nierodzinna: sprzedaż biznesu zamiast przekazania rodzinie – kiedy to najlepsza opcja?

Zgoda UOKiK w sprawie koncentracji rodzinnej – sukcesja z perspektywy prawa konkurencji

Sukcesja biznesu – jak skutecznie przekazać firmę następcom?

Zgoda UOKiK w sprawie koncentracji rodzinnej – sukcesja z perspektywy prawa konkurencji

Sukcesja w polskich przedsiębiorstwach – jak skutecznie zaplanować przyszłość firmy?

Z dumą informujemy, że r. pr. Marianna Valirakis-Wołyńska – Partner Zarządzająca kancelarii Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. k. – została wyróżniona przez Business Centre Club w ramach prestiżowego cyklu „Liderzy Wielkopolski”.

To wyróżnienie stanowi uhonorowanie wieloletniej pracy Mec. Valirakis-Wołyńskiej na rzecz przedsiębiorców – w szczególności firm rodzinnych, klientów private oraz instytucji finansowych. Jej podejście łączy strategiczne myślenie z prawniczą precyzją, co pozwala budować rozwiązania wspierające klientów w najważniejszych momentach ich działalności – od planowania sukcesji, przez zarządzanie majątkiem, po inwestycje i transakcje nieruchomościowe.

Ekspertyza, która przekłada się na realne rezultaty

Marianna Valirakis-Wołyńska specjalizuje się w strategicznym doradztwie prawnym dla sektora private i firm rodzinnych, a także obsługuje podmioty z branży finansowej. W swojej praktyce wspiera klientów m.in. w:

• planowaniu sukcesji biznesowej,
• zarządzaniu majątkiem prywatnym i firmowym,
• strukturyzacji inwestycji – zwłaszcza w obszarze nieruchomości i produkcji.

Jako doświadczona prawniczka prowadziła liczne transakcje, łączenia spółek i spory sądowe, w tym z udziałem instytucji finansowych. Jej kompetencje zostały również docenione w Rankingu Kancelarii Prawniczych „Rzeczpospolitej” 2024, gdzie została indywidualnie rekomendowana w kategorii doradztwa dla private clients.

O kancelarii Lawspective

Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. k. to kancelaria, która patrzy na biznes klientów z perspektywy prawa – oferując rozwiązania dopasowane do specyfiki branży, potrzeb rynku i skali działalności.

• 17ste miejsce w Polsce (Ranking Kancelarii Prawniczych „Rzeczpospolitej” 2025),
• ponad 100 prawników z unikalnymi kompetencjami,
• biura w Poznaniu i Warszawie – obsługa klientów w całym kraju.

W ostatniej części naszego cyklu poświęconego postępowaniom koncentracyjnym przed Prezesem UOKiK przedstawiamy sprawę, w której kluczowe znaczenie miała definicja rynku właściwego w ujęciu lokalnym. To przykład sytuacji, w której pozornie nieskomplikowana transakcja może napotkać istotne przeszkody – jeśli nie uwzględni się lokalnej specyfiki konkurencyjnej.

Kontrola koncentracji prowadzona przez Prezesa UOKiK odnosi się do badania wpływu planowanej transakcji na określony rynek właściwy, który definiuje się zarówno w wymiarze produktowym i geograficznym. 

Specyfika niektórych rynków wymaga uznania, że mają one wymiar lokalny, np. wyznaczony granicami danej miejscowości lub gminy. Relatywnie wąska definicja rynku geograficznego może oznaczać, że lokalnie łączny udział rynkowy uczestników transakcji staje się wysoki.

W takiej sytuacji pozornie prosta i niewinna transakcja może wymagać bardziej szczegółowego badania w toku postępowania przed Prezesem UOKiK.

W jednej z prowadzonych przez nas spraw okazało się, że transakcja, która nie budziła wątpliwości w wymiarze krajowym, mogła wymagać bardziej szczegółowej analizy na jednym z rynków lokalnych.

W toku postępowania przed Prezesem UOKiK, zespół Lawspective wykazał, że transakcja nie jest w stanie negatywnie wpłynąć na konkurencję na tak ustalonym rynku – co wynika między innymi z silnej pozycji innych konkurentów oraz dużej substytucyjności ofert przedsiębiorców prowadzących działalność na tym rynku.

W rezultacie, mimo identyfikacji pewnych wyzwań na poziomie lokalnym, transakcja o dużym znaczeniu dla naszego Klienta mogła zostać bezwarunkowo zaakceptowana przez Prezesa UOKiK.

Jeśli prowadzisz działalność na rynku o lokalnym zasięgu, a planowana transakcja może wpłynąć na układ sił w regionie – chętnie pomożemy Ci zidentyfikować ryzyka i sprawnie przejść przez procedurę koncentracyjną.

Przeczytaj również pozostałe artykuły:

Sukcesja biznesowa a UOKiK – jak uniknąć problemów z koncentracją rynkową?

Przekształcenia firm rodzinnych – jak przygotować biznes na zmianę właścicieli?

Sukcesja w rodzinie: darowizna czy spadek?

Sukcesja nierodzinna: sprzedaż biznesu zamiast przekazania rodzinie – kiedy to najlepsza opcja?

Zgoda UOKiK w sprawie koncentracji rodzinnej – sukcesja z perspektywy prawa konkurencji

Sukcesja biznesu – jak skutecznie przekazać firmę następcom?

Zgoda UOKiK w sprawie koncentracji rodzinnej – sukcesja z perspektywy prawa konkurencji

Sukcesja w polskich przedsiębiorstwach – jak skutecznie zaplanować przyszłość firmy?