Znamy rozstrzygnięcie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie C-756/22. Postanowienie z 11 grudnia 2023 r. dotyczy „lustrzanej sprawy” w stosunku do głośnego wyroku TSUE z dnia 15 czerwca 2023 roku w sprawie C-520/21. Przypomnijmy, że ta ostatnia dotyczyła roszczeń konsumenta wobec Banku Millenium z tytułu unieważnionej umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty CHF. Nowsze rozstrzygnięcie dotyczy z kolei roszczeń banku wobec kredytobiorcy. W obydwu sprawach chodzi o zakres roszczeń stron – czy mogą żądać one czegoś ponad to, co same świadczyły.
Wbrew niektórym wypowiedziom medialnym TSUE w postanowieniu w sprawie C-756/22 nie rozstrzygnął o możliwości domagania się przez bank zwrotu kapitału w zwaloryzowanej wysokości.
Świadczą o tym następujące argumenty:
- TSUE ograniczył się do dosłownego przytoczenia trzech motywów z wyroku z dnia 15 czerwca 2023 roku (68, 78, 84), nawiązując do pojęcia „zakazanej” tym wyrokiem „rekompensaty”. Taka „rekompensata”, jako stanowiąca wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, tym samym eliminowałaby odstraszający skutek Dyrektywy 93/13.
- Należy zwrócić uwagę, że powołany motyw 68 stanowi, iż przepisy krajowe regulujące skutki nieważności umowy powinny zapewnić przywrócenie pod względem prawnym i faktycznym sytuacji konsumenta, w której znajdowałby się on w braku tej umowy oraz nie mogą zagrażać realizacji odstraszającego celu Dyrektywy 93/13.
- Analizując powyższe motywy, nie odnoszą się one akurat do funkcji waloryzacji sądowej świadczenia. Celem waloryzacji jest bowiem urealnienie wartości świadczenia w czasie ze względu na „istotną zmianę siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania”, a nie przyznawanie którejkolwiek ze stron dodatkowych korzyści. Innymi słowy, dokonanie sądowej waloryzacji wręcz wpisuje się w postulowane przez TSUE przywrócenie pod względem prawnym i faktycznym sytuacji konsumenta, w której znajdowałby się on w braku unieważnionej umowy. Gdyby bowiem nie dokonać urealnienia wartości pieniądza w czasie ze względu na procesy inflacyjne, to konsument znalazłby się w sytuacji wyraźnie uprzywilejowanej.
- Należy mieć na względzie, iż sama formuła postanowienia TSUE (w odróżnieniu od wyroku) ma ograniczone zastosowanie – w tym przypadku wyłącznie do sytuacji, gdy odpowiedź na pytanie prejudycjalne można wywieść w sposób jednoznaczny z orzecznictwa TSUE (art.. 99 Regulaminu postępowania przed TSUE). Trybunał wskazał wprost, iż mimo wątpliwości wyrażonych przez sąd odsyłający wykładnię prawa UE można wywieść jednoznacznie z pierwszego wyroku C-520/21. A zatem w drodze postanowienia TSUE nie powinien formułować nowych, niesformułowanych wcześniej kierunków wykładni w ramach odesłania prejudycjalnego. Wątpliwości wyrażone przez sąd odsyłający dotyczyły zasadniczo tego, czy można będzie odnosić wyrok z 15 czerwca 2023 roku do roszczeń banku wobec kredytobiorcy, skoro pytanie zostało zadane w sprawie z powództwa kredytobiorcy przeciwko bankowi. Sąd krajowy nie pytał jednak o zakres pojęcia „rekompensata”, które wzbudziło wątpliwości po wyroku z 15 czerwca 2023 roku.
TSUE nie powiedział zatem nic więcej ponad to, co zostało już wyartykułowane w wyroku z 15 czerwca 2023 roku, a co jak wyżej wskazano, budziło jednak wątpliwości (po wyroku TSUE z dnia 15 czerwca 2023 roku odnotowaliśmy co najmniej 5 wyroków uwzględniających waloryzację kwoty kapitału).
Warto nadmienić, że podobnie jak w wyroku z 15 czerwca 2023 roku, w treści postanowienia z dnia 11 grudnia 2023 roku (w tym w jego uzasadnieniu) TSUE nie użył terminu „waloryzacja”, ani „nominalna” wartość kapitału, co wyeliminowałoby wątpliwości. W tej sytuacji kwestia waloryzacji sądowej pierwotnie spełnionego świadczenia zgodnie z przepisami prawa polskiego, pozostaje nadal do rozstrzygnięcia w orzecznictwie sądowym.
Autor: Paweł Litwiński, radca prawny, Partner w Lawspective
E-mail: pawel.litwinski@lawspective.pl