Dotychczas brak było rozwiązań o charakterze systemowym, które regulowałyby zasady tworzenia i funkcjonowania grup spółek (zwanych też holdingami lub koncernami). Jednym z kluczowych celów ostatniej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych [1] – podpisanej przez Prezydenta 4 kwietnia br. – jest wprowadzenie do polskiego porządku prawnego prawa holdingowego, które reguluje relacje prywatno-prawne pomiędzy spółką dominującą a jej spółkami zależnymi.
Nowe regulacje prawne – koniec wątpliwości?
Po wejściu w życie nowych przepisów – jak wskazuje sam ustawodawca [2] – spółka dominująca uzyska prawo wydawania spółkom zależnym wiążących poleceń. Otrzyma również możliwość uzyskiwania od nich informacji na szczególnych zasadach oraz możliwość wykupu wspólników mniejszościowych, tzw. squeeze-out. Jednak z nowymi uprawnieniami spółki dominującej wiązać się będzie jej dodatkowa odpowiedzialność wobec spółek zależnych, wierzycieli spółek zależnych oraz wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółek zależnych. Interesy tych grup zostały zabezpieczone formalizmem, który ma towarzyszyć wydawaniu wiążących poleceń.
Nowelizacja zakłada także odpowiedzialność odszkodowawczą spółki dominującej względem wierzycieli spółek zależnych w sytuacji, gdy egzekucja przeciwko spółkom zależnym okaże się bezskuteczna, zaś szkoda występująca u wierzycieli spółek zależnych powstała w wyniku stosowania się przez te spółki do wiążącego polecenia spółki dominującej.
Ponadto, w nowelizacji ujęto również bezpośrednią odpowiedzialność spółki dominującej względem wspólników (akcjonariuszy) spółek zależnych w zakresie obniżenia wartości udziału albo akcji spółki. Obniżenie to odnosi się do wartości udziałów (akcji) spółek zależnych w sytuacji, gdy spółki te stosowały się do wiążących poleceń spółki dominującej.
Z kolei odpowiednikiem przysługującego spółce dominującej prawa wykupu ma być przyznanie wspólnikom mniejszościowym prawa odkupu, tzw. sell-out.
Przyjęte rozwiązania dotyczyć mają także poprawy efektywności rad nadzorczych. Chodzi o to, by zapewnić im informacje o tym, co się dzieje w spółce i by była ona w stanie te informacje przetworzyć.
W ustawie znalazły się też przepisy doprecyzowujące fundamentalne obowiązki członków zarządów i rad nadzorczych – obowiązek zachowania tajemnicy oraz obowiązek lojalności, nawet po wygaśnięciu kadencji członka rady nadzorczej.
W zmienionej ustawie znalazła się skodyfikowana już w wielu państwach europejskich zasada biznesowej oceny sytuacji (Business Judgement Rule) – która przesądza o wyłączeniu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce przez decyzje organów, które okażą się błędne – o ile były one podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego. Powyższe pozwoli uchronić członków organów – którzy starannie i lojalnie wykonywali swoje obowiązki – a zdecydowali się na podjęcie przez spółkę ryzyka w sytuacji, gdy błędna decyzja doprowadziła do wyrządzenia spółce szkody.
Wątpliwości zweryfikuje praktyka
Pomimo tego, że projekt ustawy nie budził zastrzeżeń natury konstytucyjnej, to w trakcie prac legislacyjnych Senat zwrócił uwagę na wady merytoryczne przepisów, m.in. w zakresie dotyczącym:
– informowania rady nadzorczej przez zarząd i w efekcie rozmycie odpowiedzialności obu tych organów,
– wywłaszczania akcjonariuszy mniejszościowych (których pakiety nie przekraczają 25%),
– braku faktycznej ochrony menadżerów spółek zależnych,
– odpowiedzialności spółki dominującej oraz spółek zależnych – w zakresie dochodzenia swoich praw przez akcjonariuszy mniejszościowych.
Senackie „weto” zostało jednak odrzucone przez Sejm bezwzględną większością głosów, a nowelizację ustawy przedstawiono Prezydentowi, który podpisał ją 4 kwietnia br.
Co do zasady, ustawowe vacatio legis określone jest na 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, tym samym już po wakacjach nowe regulacje prawne wejdą w życie.
Bez wątpienia omawiana nowelizacja KSH wprowadzi szereg nowych praw i obowiązków dla właścicieli oraz organów spółek prawa handlowego, ale ich zasadność zweryfikuje dopiero praktyka.
Autor: Magdalena Dragun, adwokat
E-mail: magdalena.dragun@lawspective.pl
[1] Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2022 poz. 807).
[2] Sejm przyjął zmiany w Kodeksie spółek handlowych – Ministerstwo Aktywów Państwowych – Portal Gov.pl (www.gov.pl),