W nieprzewidywalnych obecnie realiach makroekonomicznych i z niepokojem obserwowaną przez wszystkich sytuacją za naszą wschodnią granicą, słabnąca złotówka powoduje, że brak systemowego rozwiązania sporów o tzw. „kredyty frankowe” staje się szczególnie problematyczny. W ostatnich miesiącach kwestia ta coraz częściej jednak znajduje swój ugodowy finał.
Skutki podatkowe ugody z bankiem
Zawarta pomiędzy bankiem i kredytobiorcą ugoda niesie ze sobą obowiązek rozliczenia się z fiskusem z korzyści, jaką przynosi tzw. „frankowiczom” częściowe umorzenie pozostałego do spłaty kredytu hipotecznego. Konsekwencje są różne dla banku oraz dla kredytobiorcy: dla banku ugoda jest stratą, a dla kredytobiorcy dochodem podlegającym opodatkowaniu. Kwota różnicy pomiędzy saldem kredytu przed i po zawarciu ugody na gruncie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi przychód z innych źródeł (art. 20 ust. 1), który powstał w dniu umorzenia. Kredytobiorca powinien uwzględnić ten przychód w swoim rocznym zeznaniu podatkowym, natomiast bank zobligowany jest do wykazania przychodu z tytułu umorzenia w informacji podatkowej (PIT-11) po zakończeniu roku, w którym nastąpiło umorzenie. Zważywszy na wysokość umorzenia, kredytobiorca nierzadko może wejść w wyższy próg podatkowy, skutkiem czego należny podatek będzie wyliczony w oparciu o ten wyższy próg.
Co więcej, jeśli w następstwie zawarcia ugody przychód wykazany przez klienta banku zwiększy średni dochód przypadający na członka jego rodziny, może on utracić różnego rodzaju wsparcie społeczno-ekonomiczne, które zależy od wysokości tego dochodu.
Ulga podatkowa na ratunek
Na szczęście jest rozwiązanie, które niweluje potencjalne, niekorzystne dla kredytobiorców, efekty podatkowe zawartej z bankiem ugody.
15 marca 2022 r. weszło w życie od miesięcy wyczekiwane przez banki i ich klientów Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz.U. poz. 592) – dalej „Rozporządzenie”.
Jak przekonuje Ministerstwo Finansów, nadrzędnym celem Rozporządzenia jest wsparcie kredytobiorców i kredytodawców w ramach programu zawierania ugód dotyczących „kredytów frankowych”.
Rozporządzenie nie tylko przedłuża obowiązujące do końca 2021 roku analogiczne rozwiązania, ale znacząco poszerza także krąg podatników uprawnionych do przedmiotowej ulgi podatkowej. Pod rządami poprzedniego rozporządzenia zaniechanie opodatkowania było możliwe tylko w przypadku jednego kredytu mieszkaniowego zabezpieczonego hipoteczne i zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe. Zatem w przypadku umorzenia wierzytelności z tytułu dwóch albo więcej kredytów zaciągniętych odrębnie na budowę oraz wykończenie jednego domu bądź lokalu mieszkalnego, ulga przysługiwała tylko odnośnie jednego kredytu. Obecne rozwiązania są w tym zakresie korzystniejsze.
Kiedy przysługuje preferencja podatkowa?
Aktualnie Rozporządzenie umożliwia skorzystanie z zaniechania poboru podatku PIT przy łącznym spełnieniu czterech przesłanek.
Po pierwsze, kredyt został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej.
Rozporządzenie precyzuje, że przez jedną inwestycję mieszkaniową ustawodawca rozumie inwestycję, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych:
1) jednego gospodarstwa domowego
albo
2) więcej niż jednego gospodarstwa domowego, w przypadku gdy osoby fizyczne mające zajmować wspólnie jeden budynek mieszkalny są zaliczane do tzw. I grupy podatkowej.
Oznacza to, że z umorzenia podatku będzie można skorzystać np. w przypadku zawarcia ugody obejmującej dwa kredyty mieszkaniowe, z których jeden był zaciągnięty na budowę domu, a drugi na jego wykończenie. Oba dotyczą bowiem jeden inwestycji mieszkaniowej.
Po drugie, warunkiem koniecznym do skorzystania z preferencji podatkowej jest, by kredytobiorca nie skorzystał już wcześniej z tego rozwiązania (np. z tytułu innego kredytu mieszkaniowego).
Po trzecie, kredyt został zaciągnięty w całości na wydatki związane z tzw. celami mieszkaniowymi. Jeśli kredytobiorca zaciągnął kredyt tylko w części na te cele, wówczas bank wystawi PIT-11 uwzględniając tylko tę część umorzenia, w jakiej kredyt nie był zaciągnięty na te wydatki.
Po czwarte, kredyt został zabezpieczony hipotecznie.
Dodatkowo, kredyt musi zostać udzielony przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmiot, którego działalność podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego (KNF).
Spełnienie powyższych przesłanek wskazanych w Rozporządzeniu skutkować będzie zaniechaniem przez bank wystawienia klientom PIT-11 z tytułu umorzonej części kredytu, a w konsekwencji brakiem obowiązku zapłaty podatku z tego tytułu.
Co z ugodami zwartymi przed wejściem w życie Rozporządzenia?
Rozporządzenie gwarantuje tzw. retroaktywność ujętych w nim regulacji. Oznacza to, że zaniechanie poboru podatku znajdzie zastosowanie do wszystkich dochodów (przychodów) spełniających warunki z Rozporządzenia osiągniętych od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 roku, a więc także przed dniem wejścia w życie Rozporządzenia (15 marca 2022 r.).
Korzystne skutki nowych przepisów – dla banków i kredytobiorców
Rozporządzenie w sposób istotny doprecyzowało zapisy dotychczasowej regulacji, co pozwoliło pozbyć się wątpliwości interpretacyjnych zarówno po stronie banków, jak i kredytobiorców. Dzięki rozszerzeniu zakresu przedmiotowego na więcej niż jeden kredyt mieszkaniowy (pod warunkiem, że wszystkie dotyczą jednej inwestycji mieszkaniowej) zapisy Rozporządzenia mogą być kolejną zachętą do ugodowego zakończenia wieloletniego sporu z bankiem na tle kredytów frankowych.
Autor: Tomasz Niewiadomski, radca prawny, Senior Associate w Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. k. Autor specjalizuje się m.in. w sporach sądowych z udziałem instytucji finansowych oraz doradztwie w sektorze reklamy zewnętrznej, branży IT oraz transportu.