6 października 2022 r. Sejm przyjął pakiet zmian w przepisach potocznie określany jako Ustawa antylichwiarska. Nowe przepisy mają na celu uregulowanie rynku pożyczek konsumenckich, aby ograniczyć możliwość nadużyć ze strony firm pożyczkowych, których działalność nie jest restrykcyjnie kontrolowana, jak ma to miejsce w przypadku pożyczek udzielanych przez banki.
Projekt ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 roku o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw został przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Kolejnym etapem prac będzie głosowanie nad ustawą w Senacie. Ustawa wprowadza zmiany w kilku aktach prawnych – tj. Kodeksie cywilnym, Kodeksie postępowania cywilnego, Kodeksie karnym, Prawie Bankowym oraz w Ustawie o kredycie konsumenckim.
Jakie zmiany przyniesie ustawa?
Do głównych założeń należy określenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych pożyczek, obniżenie tych kosztów dla kredytów konsumenckich oraz zapobieganie tzw. „rolowaniu kredytów” (tj. zaciąganie kolejnego kredytu, żeby spłacić poprzedni), oraz nadzór KNF nad firmami udzielającymi pożyczek.
KNF otrzymała możliwość nakładania kar na członka zarządu instytucji finansowej do kwoty 150 tysięcy złotych, a na samą instytucję do 15 mln zł bądź wykreślenie jej z rejestru. Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości, w przyszłości ustawa antylichwiarska ma zostać rozszerzona na rolników oraz przedsiębiorców.
Dobre wiadomości dla pożyczkobiorców
Najistotniejszą zmianą z punktu widzenia pożyczkobiorców jest obniżenie kosztów pozaodsetkowych, w związku z faktem, iż to one stanowiły tzw. „ukryte opłaty”, które dla wielu okazywały się zaskoczeniem. Firmy udzielające pożyczek informowały o wysokości należnych odsetek (RRSO), których maksymalna wysokość została określona przez ustawodawcę, natomiast przemilczane były obowiązki dodatkowego ubezpieczenia czy koszt rozpatrzenia wniosku o pożyczkę. Zgodnie z nowymi przepisami za każdy pożyczony tysiąc złotych na 30 dni, pożyczkodawca będzie mógł obciążyć pożyczkobiorcę maksymalnie kwotą 50 zł.
Obawy firm pożyczkowych
Celem projektodawcy jest bardziej restrykcyjne uregulowanie rynku pożyczek pozabankowych, podczas gdy na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów, jak to określił Minister Sprawiedliwości „lichwiarze czuli się bezkarni, mogli naciągać setki tysiące [osób] na zobowiązanie, które czyniły ich często niewolnikami na całe życie”.
Natomiast część środowiska przedsiębiorców udzielających pożyczek zajmuje wspólne stanowisko, iż przyjęta w takiej formie ustawa spowoduje efekt odwrotny od zamierzonego. Ryzyko skorzystania z usług lichwiarskich działających w szarej strefie wzrośnie, wraz ze zmniejszeniem się liczby legalnych firm pożyczkowych. Niewątpliwym jest natomiast spadek rentowności firm zajmujących się udzielaniem pożyczek pozabankowych.
Zmiany w dobrym kierunku
Nie ulega wątpliwości, iż cel, który przyświecał projektodawcom jest słuszny, a proponowane zmiany należy ocenić pozytywnie. Należy przy tym jednak pamiętać, że zbyt rygorystyczne uregulowania na rynku pożyczek pozabankowych spowodują, iż zwiększy się liczba podmiotów, które wycofają się ze świadczenia tego rodzaju usług, a w tym samym czasie popyt nie zmaleje wśród konsumentów w najtrudniejszej sytuacji materialnej. Przede wszystkim należy zadbać o obowiązek wskazywania w umowie pożyczki całej kwoty, którą pożyczkobiorca będzie musiał zwrócić instytucji wraz z opłatami pobocznymi, aby przeciętny konsument znał całkowity koszt pożyczki jeszcze przed podpisaniem umowy.
Autor: Bartosz Szpyrkowicz, aplikant radcowski, Junior Associate w Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. k.
E-mail: bartosz.szpyrkowicz@lawspective.pl