Atak Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku uruchomił szereg sankcji finansowych nałożonych na agresora przez organy Unii Europejskiej. Nazajutrz po agresji Rosji ustawodawca wspólnotowy wprowadził m.in. zakaz przyjmowania jakichkolwiek depozytów od nierezydentów będących obywatelami rosyjskimi lub osobami fizycznymi zamieszkałymi w Rosji lub osobami prawnymi (podmiotami, organami) z siedzibą w Rosji, jeżeli łączna wartość depozytów danej jednostki przypadająca na konkretny europejski bank przekracza 100 000 EUR.
Powyższe zastrzeżenie oznacza przy tym, że sankcjonowany podmiot rosyjski, posiadając rachunki w kilku bankach, może zdeponować w nich wielokrotność kwoty 100.000 EUR.
Wątpliwości w obliczaniu limitów
W ciągu kilku tygodni stosowania w praktyce znowelizowanego Rozporządzenia, dało się zauważyć istotne rozbieżności interpretacyjne na gruncie metodologii obliczania limitu depozytów w przypadku rachunków mających dodatnie saldo w dniu wejścia w życie omawianej sankcji (26 lutego 2022 r.). Wydaje się, że dokonując oceny tej regulacji należy przede wszystkim mieć na uwadze wykładnię celowościową przepisów unijnych, a co za tym idzie oceniać je przez pryzmat możliwie dotkliwych skutków, jakie powinny nieść za sobą nakładane sankcje.
W związku z powyższym limit wynoszący 100.000 EUR należy liczyć uwzględniając sumę środków zdeponowanych na rachunku na dzień wejścia w życie sankcji oraz środków, które wpłynęły na rachunek po tej dacie. Ograniczenie to powinno obowiązywać przez cały okres obowiązywania sankcji. Oznacza to, że wypłata dokonana z rachunku po 26 lutego 2022 r. nie powinna na nowo „uwalniać” ww. limitu. Przykładowo, jeśli dany podmiot w dniu wejścia w życie sankcji miał na rachunku 60.000 EUR po czym wypłacił z niego 20.000 EUR, to maksymalna ilość środków jaką może nadal zdeponować w europejskim banku powinna wynosić 40.000 EUR, a nie kolejne 60.000 EUR.
Odstępstwa od nowego zakazu
Wyjątki od ograniczeń wskazanych w Rozporządzeniu są następujące:
– zakazy nie dotyczą depozytów, które są niezbędne do niezakazanego transgranicznego handlu towarami i usługami między Unią a Rosją,
– ograniczenia nie działają w odniesieniu do Rosjan mających obywatelstwo państwa członkowskiego, państwa EOG lub Szwajcarii, a także posiadających zezwolenie na pobyt czasowy lub stały w UE.
Ponadto właściwe organy (w Polsce Ministerstwo Spraw Zagranicznych) mogą zezwolić na przyjęcie depozytu wyższego niż 100.000 EUR, na warunkach, jakie uznają za stosowne, po ustaleniu, że przyjęcie takiego depozytu jest m. in.:
– niezbędne do zaspokojenia podstawowych potrzeb sankcjonowanych podmiotów oraz członków rodziny pozostających na ich utrzymaniu,
– przeznaczone na pokrycie uzasadnionych kosztów usług prawnych,
– niezbędne do oficjalnych celów misji dyplomatycznej, urzędu konsularnego lub organizacji międzynarodowej.
Mając na uwadze, mimo wszystko znaczną kwotę omawianego limitu, szczególnie pierwsze z wymienionych odstępstw wydaje się niepotrzebne i bardzo trudne do precyzyjnego zweryfikowania.
Żadnych wyjątków nie należy interpretować rozszerzająco
Instytucje finansowe, każdorazowo oceniając nieoczywiste przypadki, powinny zatem przede wszystkim kierować się naczelną zasadą prawną, zgodnie z którą żadnych wyjątków nie należy interpretować rozszerzająco. Jeśli zatem omawiane sankcje mają rzeczywiście istotnie utrudnić funkcjonowanie podmiotom choćby pośrednio mogącym finansować prowojenną politykę rosyjskiego agresora, należy je stosować z daleko idącą surowością oraz konsekwencją.
Autor: Jakub Kowalczyk – radca prawny
E-mail: jakub.kowalczyk@lawspective.pl
Źródło: Rozporządzenia Rady UE 2022/328 z dnia 25 lutego 2022 r. w sprawie zmiany Rozporządzenia nr 833/2014 dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie.